Το τσάι του βουνού είναι ένα ιδιαίτερα αγαπητό βότανο, προσφιλές σε όλες τις Μεσογειακές χώρες, ειδικά τους χειμερινούς μήνες. Η θρεπτική του αξία είναι αξιοσημείωτη και παράλληλα με την μοναδική επίγευση, συμβάλλει και στην ενυδάτωση του οργανισμού.

Η επιστημονική του ονομασία είναι Σιδερίτης και έχουν καταγραφεί πάνω από 100 διαφορετικά είδη, εκ των οποίων τα 17 φυτρώνουν αποκλειστικά στην Ελλάδα: Σιδηρίτης η διάτρητη στο Άγιο Όρος (Sideritis perfoliata), Σιδηρίτης η λαθραία στον Ταΰγετο (Sideritis clandestina), Σιδηρίτης η συριακή στη Κρήτη (Sideritis syriaca), Σιδηρίτης η σκαρδική στον Όλυμπο (Sideritis scardica), Σιδηρίτης η ευβοϊκή στην Εύβοια (Sideritis euboea) κοκ. Όλα τα είδη είναι ανθεκτικά στον καύσωνα και στην ξηρασία και φυτρώνουν ανάμεσα στα βράχια.

Η Ελλάδα και η Ισπανία είναι οι χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση τσαγιού του βουνού. Όλα τα ελληνικά είδη απειλούνται με εξαφάνιση λόγω της ανεξέλεγκτης συλλογής τους και μόνο πρόσφατα ξεκίνησε η καλλιέργειά του στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια αποτελεί αντικείμενο έντονης μελέτης των επιστημόνων, χάρη στις ποικίλες καταπραϋντικές του ιδιότητες. Παραδοσιακά, προτιμάται για το ευεργετικό του όφελος στα κρυολογήματα, στα αναπνευστικά προβλήματα, στην δυσπεψία και σε άλλες γαστρεντερικές διαταραχές.

Ποιές είναι οι ιδιότητές του;

Οι επιστημονικές μελέτες που το αφορούν είναι πολυάριθμες και ο αριθμός τους αυξάνεται διαρκώς, προκειμένου να εξεταστεί η επίδραση των συστατικών του στον ανθρώπινο οργανισμό. Το τσάι του βουνού περιέχει ένα πολύτιμο οπλοστάσιο φλαβονοειδών, κατεχινών, μονοτερπενίων, διτερπενίων, τριτερπενικών οξέων φαινυλοπροπενίων, στερολών, ιριδοειδών, αιθέριων ελαίων, κουρκουμίνης και καρυοφυλλίνης. Πολλές σύγχρονες έρευνες έρχονται να τεκμηριώσουν τις δράσεις των ουσιών αυτών, οι οποίες φαίνεται να είναι πολύτιμες για τον ανθρώπινο οργανισμό. Πιο συγκεκριμένα :

Οστεοπόρωση

Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα εκχυλίσματα των ειδών Sideritis euboea και Sideritis clandestina, μπορούν να συμβάλλουν στη πρόληψη της οστεοπόρωσης, καθώς φάνηκε ότι προστατεύουν από την απώλεια της οστικής πυκνότητας και ενισχύουν την μηχανική αντοχή των οστών.

Νόσος Alzheimer

Σύμφωνα με μελέτη του Ερευνητικού Κέντρου Νευρολογικών Ασθενειών του Πανεπιστημίου του Μαγδεμβούργου, διαπιστώθηκε ότι το ελληνικό τσάι του βουνού έχει μοναδικές ευεργετικές ιδιότητες που δρουν κατά της νόσου. Φάνηκε πως το τσάι του βουνού και συγκεκριμένα το είδος Sideritis scardica του Ολύμπου επηρεάζει την αναστολή της επαναπρόσληψης ουσιών του εγκεφάλου, με τις οποίες διεκπεραιώνεται η μεταφορά μηνυμάτων από το ένα εγκεφαλικό κύτταρο στο άλλο(ουσίες που λέγονται νευροδιαβιβαστές). Συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ότι καθημερινή συστηματική κατανάλωσή του για 6 μήνες συμβάλλει στην υποχώρηση των συμπτωμάτων στα επίπεδα που ήταν η νόσος 9 μήνες πριν, και κατόπιν σταθεροποιεί τη κατάσταση του ασθενούς. Στόχος της συγκεκριμένης ερευνητικής ομάδας μετά τα αποτελέσματα της μελέτης τους αυτής είναι η παρασκευή φαρμακευτικού σκευάσματος από ελληνικό τσάι του βουνού και συγκεκριμένα από το είδος Sideritis scardica του Ολύμπου.

Υπέρταση

Μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι η συστηματική καθημερινή πρόσληψη της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης του εκχυλίσματος Sideritis οδηγεί σε διαστολή-χαλάρωση των αιμοφόρων αγγείων, με αποτέλεσμα τη μείωσης των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης και τη μείωσης του stress επί του καρδιακού μυός. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι το τσάι του βουνού μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της καρδιαγγειακής υγείας, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα πριν θεωρηθεί αποτελεσματική θεραπεία για τον άνθρωπο.

Πεπτικό Σύστημα

Το τσάι του βουνού χρησιμοποιείται παραδοσιακά στη χώρα μας για την ενίσχυση της υγείας του πεπτικού συστήματος και την ανακούφιση της δυσπεψίας και του στομαχόπονου. Έρευνες δείχνουν ότι συμβάλλει στη μείωση φλεγμονών της γαστρεντερικής οδού, λόγω της περιεκτικότητας του σε φαινόλες και αντιοξειδωτικά.

Αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδης, αγχολυτική δράση

Ερευνητική ομάδα των Πανεπιστημίων Πατρών και Ιωαννίνων εξέτασε το αφέψημα του είδους Sideritis clandestina και διαπίστωσε τις αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές και αγχολυτικές του επιδράσεις. Οι αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές του ιδιότητες οφείλονται σε γλυκοζίτες της απιγενίνης. Σε πειράματα που έγιναν σε ποντίκια διαπιστώθηκε ότι ενισχύθηκε η αντιοξειδωτική άμυνα περιοχών του εγκεφάλου, όσων κατανάλωναν επί 6 εβδομάδες αφέψημα από τσάι του βουνού. Επιπλέον φάνηκε ότι καταπολεμά το άγχος, έχει δηλαδή αγχολυτική δράση, χωρίς μάλιστα τις παρενέργειες που παρατηρούνται σε άλλα αγχολυτικά φυτικών ειδών.

Αντιμικροβιακό

Αναλύσεις από Έλληνες ερευνητές, που έχουν γίνει σε φυτά sideritis, έδειξαν ότι περιέχουν πολλά αιθέρια έλαια με αντιμικροβιακή επίδραση (έναντι κυρίως Gram+ μικροβίων αλλά και έναντι συγκεκριμένης σειράς του μύκητα Candida Albicans), ενώ το τσάι της Εύβοιας εμφάνισε δραστικότητα έναντι συγκεκριμένων μικροβίων, ανάλογη των αντιβιοτικών αμπικιλλίνη και αμικασίνη. Επίσης, τα αιθέρια έλαια του τσαγιού του βουνού και ιδιαίτερα αυτά της μαλοτίρας (Sideritis syriaca) είναι ιδιαίτερα δραστικά αντιμικροβιακά, λόγω της περιεκτικότητάς τους σε καρβακρόλη.

Άλλες δράσεις

Αντιαναιμικό (περιέχει σίδηρο), αντιγηραντικό (λόγω των αντιοξειδωτικών συστατικών του αποτελεί συστατικό προϊόντων περιποίησης όπως κρέμες αντιγήρανσης, μάσκες μαλλιών κλπ.), αντισπασμωδικό, διουρητικό, βοηθά στην καλή νεφρική λειτουργία και δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης του καταρράκτη. Επιπλέον, το τσάι του βουνού ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και συγκεκριμένα φαίνεται να είναι αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, της ρινικής συμφόρησης, των αναπνευστικών προβλημάτων και του επίμονου βήχα.

Υπάρχουν παρενέργειες;

Το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα. Εφόσον δεν εμφανίζει διεγερτική επίδραση, είναι ασφαλές να καταναλώνεται σε λογική ποσότητα και από παιδιά. Δεν εμφανίζει γνωστές παρενέργειες.

Με ποιούς τρόπους μπορούμε να το εντάξουμε στη διατροφή;

• Ως αφέψημα
• Ως έγχυμα
• Ως κρύο ρόφημα

Τρόπος παρασκευής

Αφέψημα

Βράζουμε νερό. Όταν σταματήσει ο βρασμος προσθέτουμε 2 κ.γλ τσάι του βουνού για κάθε φλιτζάνι νερό. Το αφήνουμε για 4 λεπτά, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Έγχυμα

Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 2 κ.γ. τσάι του βουνού, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 10 περίπου λεπτά. Στη συνέχεια, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, αρκετά φλιτζάνια την ημέρα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κρυολογήματος, δεδομένου ότι το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη. Με λίγο μέλι και μερικές σταγόνες φρέσκου λεμονιού, το υπέροχο αυτό τσάι, θα μας ανακουφίσει άμεσα.

Ζεστό ή Κρύο ρόφημα

Φτιάχνουμε ένα έγχυμα από τσάι του βουνού και τίλιο. Προσθέτουμε προαιρετικά 1 κ.γ. μέλι ή καστανή ζάχαρη. Εκτός από την υπέροχη γεύση του, θα σας χαρίσει και ένα υπέροχο και ήρεμο ύπνο, αν το πιείτε το βράδυ ζεστό ή κρύο, λίγο πριν κοιμηθείτε.

Λίγα ιστορικά στοιχεία

Το τσάι του βουνού ή σιδερίτης, είναι ήδη γνωστό από την εποχή του Διοσκουρίδη και του Ιπποκράτη, οι οποίοι το συνιστούσαν ως τονωτικό βότανο και το ευνοούσαν για τις επουλωτικές του ιδιότητες, ιδανικές για να αντιμετωπίσουν πληγές από σιδερένια αντικείμενα στις μάχες (ξίφη, βέλη), στις οποίες οφείλει και τ' όνομά του. Για άλλους σύγχρονους του Ιπποκράτη, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την αιχμή του δόρατος. Σήμερα τα ξίφη και τα βέλη ανήκουν στο παρελθόν, αλλά το τσάι του βουνού, πλούσιο σε σίδηρο και χαλκό, παραμένει το δημοφιλέστερο και πιο αγαπητό ίσως δικό μας ελληνικό βότανο, που δε λείπει σχεδόν από κανένα σπίτι. Το κλασικό κοινό τσάι ή μαύρο τσάι δεν έχει καμία σχέση με το τσάι του βουνού. Το μαύρο τσάι προέρχεται από τα φύλλα του φυτού Camelia sinensis, περιέχει καφεΐνη και διαφορετικές πολυφαινόλες, ενώ οι βιολογικές ιδιότητες που του αποδίδονται διαφέρουν σημαντικά. 

Συνοψίζοντας

Το ανώτερο τσάι έρχεται από τα ψηλά βουνά… αναφέρει μία Κινέζικη παροιμία. Μήπως εννοούσαν τα ελληνικά; ‘Ο,τι και αν εννοούσαν, το βέβαιο είναι ότι η χώρα μας προσφέρει αναρίθμητα ωφέλιμα τρόφιμα και εμείς μπορούμε να τα απολαμβάνουμε και φυσικά να κερδίζουμε τα οφέλη τους για την υγεία μας. Απολαύστε το τσάι του βουνού ζεστό η κρύο όλο τον χρόνο!